رسانه هاي نوين در عصر جهاني شدن چه نقشي در ساخت و شکل دهي هويت ملي دارند؟
کاوه رشیدی
ارتباطات قوامبخش هویت
به گزارش ویدانیوز، رسانههاي نوين کارکردي جمعي براي استحکام و نشر هويت ملي پيدا کرده که شايد پيش از اين بسيار دشوار و محدود بود چراکه رسانههاي جريان اصلي يا شايد رايج، غالبا در اختيار همه هويتها و فرهنگها نبوده است. ازاينرو به نظر ميرسد ايجاد تضاد، از سوي برخي ميان هويت ملي و امکان استحکام آن در بستر رسانههاي نوين کارکردي متفاوت از نقش رسانه براي تبادل و ارتباط تعريف ميکند که دور از واقعيت است. در تحقيقي که درباره دانشجويان تربيت معلم تهران صورت گرفته، همين واقعيت که هويت ملي در رسانههاي نوين دستخوش تغيير نميشود و همچنان راه خود را طي ميکند، مدنظر است…
اما نکته دريافتي ديگر آن بوده که اين فضا امکان ايجاد ارتباط با فرهنگ جهاني را فراهم کرده است! (1) در اين ميان نقطه قابل تامل و پر نفوذ اين است که رسانههاي نوين بستر خوداظهاري و هويتمندبودن افراد را گشوده است. براساس برخي ديدگاههاي نظريهپردازان ارتباطات نظير زيگارد و تانبرگ (1982) کارکردهاي خوداظهاري از آنجا سرچشمه ميگيرد که افراد مايلند براي خود و گروه خود احراز هويت کنند! در عين اينکه در اثر باهم بودن و برقراري ارتباط نوعي حس اجتماعي ميان افراد ايجاد ميشود که همان کارکرد اجتماعي ارتباطات است لذا خوداظهاري به معني هويتي است که فرد از خود به نمايش ميگذارد و اين در بستر اجتماع ملي شکل گرفته است بنابراين ميتوان گفت ارتباطات قوامبخش هويت است (2).
حال اين مهم را در فضاي هويت ملي اگر تعريف کنيم ميتوان گفت که اين رسانهها نخستين نمايشگر ارتباطات در عرصه گروههاي اجتماعي براي بيان هويت و خواست هويت است. به نظر ميرسد هويت ملي در اين نوع رسانهها کارکردي فراتر از مرزها جسته و به شهروند ملي ساکن در جهان پيوند خورده است! تسهيل در ارتباطات و بسترسازي براي گفتن و ابرازنظر و دريافت نظرات انتقادي و همراه در ادامه در دسترس بودن و بيان به زبان مادري و جهاني، رسانههاي نوين را به ايجاد هويت مجازي ملي پيوند داده است و کارکرد هويت ملي را فراتر از مرزهاي کشور به نمايش گذاشته است.
به عبارتي آنها صاحب سه هويت هستند که باهم زندگي ميکنند، هويت مجازي، هويت ملي و هويت جهاني ترکيب اين سه باهم در عرصه رسانههاي نوين منجر به ايجاد نوعي تعامل شده که بستري براي بازخواني داشتههاي فردي برگرفته از اجتماع زيستي در کنار هويت مشترک جهاني و هويتي که در فضاي مجازي براي فرد ساخته شده است آنگونه که خود ميخواسته و شايد نه آنگونه که هست! نوعي ايدهال محوري در اين فضا نقش دارد که توجه به آن شايد بتواند آثار متفاوتي بر فرديت و اجتماع بر جاي گذارد.
از اين رو شايد اگر بين سه عنصر تکنولوژي، هويت ملي و متن (اعم از نوشتاري يا ديداري و شنيداري) رابطه برقرار کنيم يعني بدانيم که فرصتهاي رسانههاي نوين امکان انتقال متن را داده است و فرد که بازيگر اين عرصه است در اتصال به هويت ملي خود قادر به ارتباط با افراد و گروههاي ديگر است و متن را به مصابه بيان هويت ملي به نشانههايي نظير زبان، فرهنگ، دغدغهها و باورها ميداند شايد اين رسانهها در تقويت و استحکام هويت ملي پيشروتر بودهاند! در يک تحقيق در کويت (3) در اين خصوص به نکته جالبي اشاره شده است که توجه به آن شايد بتواند بستر مورد نظر را بيشتر تبيين کند.
از نگاه اين تحقيق ساختارهاي فرهنگي و هويتي قوي قادر به انتقال پيامهاي هويت هستند و در مواردي که ضعف در اين ساختارها ديده شود يا به نوعي شکسته شده باشند، تغييرات در جهت جايگزيني قابل مشاهده است. ازاين رو اگر به هويت ملي به عنوان يک ساختار منسجم و با دوام نگاه کنيم که آثار اوليه آن در زبان و آداب و رسوم و باورهاي عمومي قابل توجه است، ميتوان گفت که رسانههاي نوين در جهت استحکام آن نقشي موثر داشتهاند، اما اگر در بستر تعامل در اين رسانهها برخي کارکردهاي ضعيف فرهنگي در معرض سوال واقع شوند يا تغيير داده شوند نوعي بازخواني هويتي را ميتوان در آن مشاهده کرد!
از اين رو شايد بتوان گفت تصوير رسانههاي نوين در برابر هويت ملي بيشتر حاوي بسترسازي و ارتباط است تا هويتسازي! نکته قابل توجه آن است که اين بستر فرصت تغيير را در برابر آگاهيهاي جديد ايجاد ميکند شايد گره اصلي در اين بحث خاستگاه تغيير است. در عصري که هويت ملي به هويت جهاني گره خورده رسانههاي نوين در کجاي آن قرار دارند؟ به نظر ميرسد آنها تسهيلگر ارتباطي ميان هويت ملي و هويت جهاني هستند. آنها راه گفتوگو فرهنگها را برخلاف شعارهاي رهبران سياسي در عرصه مجازي باز کردهاند و اکنون در حال ساخت شاخصهاي تازهاي از هويت و گفتوگوي جهاني هستند که شايد پيش از اين در آرزوها بود!
در نهايت به نظر ميرسد کارکرد رسانههاي نوين در استحکام هويت ملي متفاوت از آن است که تاکنون مورد توجه واقع ميشده است. آنها با عناصر بنياديني که شاخصهاي هويت ملي را تعريف ميکند روبرو هستند تا بتوانند در فضاي جهاني شده راههاي اتصال و گفتوگو را همراه کنند عناصري که شايد پيش از اين ناديده انگاشته شده بود يا کمتر مورد توجه قرار ميگرفت يا حتي به عنصري نامطلوب ياد ميشد. اما اکنون رسانههاي نوين در پي اتصال به جامعه جهاني با حفظ ارزشهاي ملي نظير زبان، فرهنگهاي ديرين، انديشمندان و…. در جهت عرضه تصاويري ديگر از هويت ملي است! به نظر ميرسد اين مهم نيازمند توجه بيشتر و تمرکز جديتر است.
پاورقي
-1https: //www.sid.ir/paper/459129/fa#downloadbottom
2- دوران، بهــزاد (1381) تاثيرفضاي ســايبرنتيک برهويت اجتماعي، پاياننامه دکتراي جامعهشناســي دانشگاه تربيت مدرس.
-3 http: //ensani.ir/file/download/article/20110201121325-%C2%A0%20 (103) .pd
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0